Chợ Bà Chiểu: những kỷ niệm và gợi ý lý do đặt tên chợ

Với những đứa nhóc có tuổi thơ ở quận Bình Thạnh, thì hông thể nào hông biết chợ Bà Chiểu. Cái gì không có ở chợ cây Quéo, chợ Vạn Kiếp, chợ Cây Thị hay mấy cái chợ cóc. Cứ ra chợ Bà Chiểu sẽ có.

Với diện tích rộng như chợ Bà Chiểu, không chỉ có các bà, các cô, các dì và các mẹ khổ sở đâu. Còn là những ông chồng, đứa con, đứa cháu, hay thậm chí là mấy ông xích lô, xe ôm. Khổ vì chờ đợi cái “một tí”.

Kỷ niệm cùng chợ Bà Chiểu

Tui nhớ hồi đó, ngoại tui kêu tui đi chợ với ngoại, ngoại mua chè, đậu hũ cho. Dậy là khoái. Xách cái lồng nhựa màu đỏ, xanh leo lên xích lô dới ngoại. Chú xích lô ngay gần nhà tui, nên lúc tới chợ ngoại bảo ngồi ngoài với chú, do hôm nay đông, mày vào sợ bị lạc, ngồi đây một tí ngoại ra liền hà.

Mà chời ơi chời, một tí của ngoại là đủ để chú xích lô chạy thêm một cuốc nữa dô trung tâm, dòng dề luôn gòi mà ngoại dẫn chưa xuất hiện trở lại. Tội nghiệp thằng tui, từ chú xích lô trông tui dùm ngoại, đến mấy ông xe ôm trông tui dùm chú xích lô.

Lúc ngoại hông còn đủ sức để đi chợ nữa, đến lượt “một tí” của mẹ. Ngồi trên yên con Cub 82, từ lúc mẹ nói y chang ngoại: “Ngồi đây một tí mẹ ra liền hà”, trải qua hàng thế kỷ, cuối cùng tui cũng thấy bóng dáng mẹ lấp ló đằng xa. Nhưng thặc hổng may, qua cả hàng thế kỷ, cái yên sắt sau nó đủ làm ốp la lun. Mà thôi, cái đó hổng quan trọng bằng: “Ơn chời, mẹ tui ra gòi”.
“Bà tám” chuyện cá nhân nhiều quá, tui quay trở lại với chợ Bà Chiểu nè. Chợ này là một trong những chợ có tiếng ở Sài Gòn, nên thông tin về chợ cũng hổng quá khó tìm ở cái thời in tẹc nét dờ. Bởi, mấy khúc sau là tui tổng hợp thui nha. Chứ tui đi hỏi mấy dì, mấy chú buôn bán ở đây, họ chỉ rõ về cái họ bán thui. “Lên mạng thiếu gì mấy cái con hỏi hả con”, một dì bán dải (vải) đã nói khi tui lân la hỏi chuyện về chợ Bà Chiểu.

Những lý giải về chợ mang tên Bà Chiểu

Đầu tiên, nhiều giả thiết đều chung rằng, Bà Chiểu là tên của một trong 5 bà vợ của vị lãnh binh Nguyễn Ngọc Thăng (1798-1866), võ tướng nhà Nguyễn thời vua Tự Đức, cái thời đầu tiên chiến đấu chống Pháp ở Nam Kỳ.

Lý do có chợ Bà Chiểu, nhiều học giả, nhà nghiên cứu đều chung quan điểm, những vị quan đa thê thời xưa thường áp dụng phương pháp kinh tế tự túc, nên vị lãnh binh Thăng đã lập 5 chợ ở khu vực khác nhau, giao cho mỗi bà cai quản một cái, nhằm để tránh các bà tị nạnh nhau mà chuyên tâm làm giàu.

Đó là lý do có các chợ: Chợ cầu Ông Lãnh (quận 1), Bà Hạt (quận 10), Bà Quẹo (quận Tân Bình), Bà Chiểu (Bình Thạnh), Bà Hom (Bình Tân) và Bà Điểm (huyện Hóc Môn).

Nhưng có lẽ, cách giải thích sau sẽ hợp lý hơn cho mỗi chợ. Vì nếu chiếu theo năm thành lập, lại cách khá xa thời của ông Thăng và 5 bà, hơn 70 đến gần 100 năm. Và cũng vì, trong cuốn “Sài Gòn năm xưa”, học giả Vương Hồng Sển cho rằng nên thận trọng khi cho “Ông Lãnh” và “Bà Chiểu”, Bà Điểm”, “Bà Hom”, “Bà Hạt”, “Bà Quẹo” là vợ chồng. Bởi, các bà trên đều có thể là người đầu tiên buôn bán hoặc người góp công sức xây dựng, sau lấy tên đặt cho chợ.

Theo cố nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa – Sơn Nam, Bà Chiểu là tên vùng đất, chỉ mới xuất hiện thời vua Tự Đức. Chiểu có nghĩa là ao nước thiên nhiên. Bà Chiểu là “nữ thần được thờ bên ao thiên nhiên”.

Và trên vùng đất được bà Chiểu cai quản, thì xuất hiện một chợ chồm hổm bày bán khu vực rộng, nên được gọi luôn là chợ Bà Chiểu.
Năm 1942, chợ Bà Chiểu mới được xây dựng kiên cố, và năm 1987 thì được nâng cấp, sửa chữa và vững chãi cho đến giờ. Cũng chính năm này, chợ có thêm một lầu trong khu chính. Nếu tính theo phân loại chợ theo tiêu chuẩn nhà nước hiện tại, chợ Bà Chiểu là một trong 5 ngôi chợ loại 1 có diện tích lớn nhất Sài Gòn. Những chợ khác theo thứ tự là chợ An Đông, chợ Bình Tây, chợ Phạm Văn Hai, chợ Bà Chiểu đồng hạng chợ Bến Thành.

Về các mặt hàng, như đã nói ở phần đầu bài, chợ Bà Chiểu gần như hổng thiếu thứ gì. Nữa, đồ mặc ở đây còn được bán lẻ với giá sỉ, đồ si-đa này nọ cũng quá chời. Hồi trước, chợ Bà Chiểu là khu bán đồ si-đa rất đông khách và ở đây có thể trả giá mạnh miệng luôn – tất nhiên là phải có kinh nghiệm với các loại hàng vải vóc nghen.

Thời thế thay đổi, chợ Bà Chiều từ những ngày chỉ mở cửa đến khoảng 5-6h chiều là đóng cửa, thì nay, chợ còn có thể được gọi là chợ đêm. Nổi tiếng ở đây về đêm là những chỗ bán xôi đùi gà. Ai da da. Gõ phím thui mà tui cũng đã thèm rồi. Cái giòn của miếng da gà chiên, rộp rộp tan, từng sợi thịt gà trắng bóc nóng nổi bên trong, chỉ muốn cắn cho phát, cắn mãi hoi,… *chẹp chẹp*… thơm ngon đến từng con tép khô mặn. Ăn ngán luôn mà vẫn thòm thèm. Những món khác thì tất nhiên hổng thể thiếu các món đặc trưng miền Nam, như chè, sương sa hột lịu (hạt lựu), phá lấu, cơm tấm, ốc,…

Mà còn nữa, là sữa tươi, sữa đậu nành, sữa đậu xanh rồi sữa buê đuê (nành pha xanh á). Ui da ta nói, uống xong ghiền luôn. Uống mà cứ phải nhấp ngụm nhấp ngụm như kiểu uống cà-là-phê dậy á. Mà lâu quá rồi tui hổng biết chỗ nào ở chợ bán sữa cực ghiền nữa. Có gì các bạn chỉ dẫn giúp tui nha. “Love” các bạn.

À, quên nói về những sự cố tại chợ, chợ Bà Chiểu từng trải qua 2 vụ cháy lớn (2007, 2013), nhưng may mắn là cả hai vụ về cơ bản đều được khống chế kịp thời, không gây quá nhiều thiệt hại. Phần do chắc có đội chữa cháy ngay bên phía gần đường Hoàng Hoa Thám mà – Trung Tâm Cảnh Sát PCCC Khu Vực 9.

Cre: Tèo bún

Những hình ảnh đẹp về chợ Bà Chiểu theo năm tháng

Ở mỗi hình ảnh mà SaiGonReview chia sẻ sẽ gắn với thời gian lưu giữ ảnh, bạn đọc có thể thấy được ở ghi chú của mỗi ảnh nha!

Chợ Bà Chiểu nằm ở khu vực trung tâm quận Bình Thạnh nhen. Ngay ngã tư đường Phan Đăng Lưu dới Lê Quang Định. Nếu bạn có thông tin, câu chuyện gì hay về chợ Bà Chiểu, xin hãy comment bên dưới đóng góp cho bài viết thêm phần hay hơn nha. Cảm ơn quý bạn nhiều.