Lịch sử chợ Bến Thành: Một biểu tượng của Sài Gòn hoa lệ

Chợ Bến Thành là một trong những biểu tượng văn hóa và thương mại nổi tiếng của TPHCM (Sài Gòn), Việt Nam. Ngôi chợ này có lịch sử hơn một thế kỷ và là điểm đến quen thuộc cho cả người dân địa phương cũng như du khách. Tuy nhiên, tại sao lại gọi là “chợ Bến Thành” chắc hẳn là câu hỏi nhiều người đang quan tâm. Bạn hãy cùng Sài Gòn Review khám phá nguồn gốc của tên gọi đặc biệt này nhé.

Nguồn gốc tên gọi “Chợ Bến Thành”

Tại Sài Gòn, một thành phố với bề dày lịch sử phong phú, ngôi chợ Bến Thành đã từ lâu trở thành biểu tượng thương mại và văn hóa độc đáo.

“Bến Thành” được biết đến là một trong những khu chợ đặc biệt của Sài Gòn hoa lệ. Đây không chỉ là nơi trải qua những thăng trầm của dòng thời gian mà còn là biểu tượng nổi tiếng của văn hóa và mang tính thương mại cao.

Dẫn nguồn gốc từ những năm đầu thế kỷ 18, khi Nguyễn Vương Nguyễn Phúc Ánh khôi phục đế chế và chiếm lại Gia Định từ tay quân Tây Sơn, thành Bát Quái được xây dựng. Với kiến trúc 8 cạnh và chu vi khoảng 4176 mét, nơi đây trở thành điểm phòng thủ kiên cố trong hệ thống phòng thủ Nam Bộ.

Gần thành Bát Quái, sông Bến Nghé chảy qua một bến sông được sử dụng để đón tiếp khách vãng lai và quân nhân vào thành. Tên gọi “Bến Thành” xuất phát từ đây, ám chỉ nơi bến trước khi vào thành. Nơi gần bến này, một khu chợ đã tự phát  (tại vị trí xưởng Ba Son ngày nay), mang tên “chợ Bến Thành” – theo tên của bến sông gần đó. Cả tên chợ và tên bến đều truyền tải sự gắn kết giữa lịch sử, vị trí địa lý và văn hóa của khu vực này.

Từ những sự kiện trong quá khứ, ngôi chợ này ngày nay đã trở thành một biểu tượng quan trọng không chỉ của Sài Gòn mà còn của cả nước, thể hiện sự phát triển vượt thời gian và giữ gìn tinh thần lịch sử của quá khứ.

Chợ Bến Thành không chỉ là một nơi mua bán hàng hóa, mà còn là biểu tượng của sự phát triển và sự đa dạng của ngành thương mại và văn hóa tại Sài Gòn.

Lịch sử phát triển của Chợ Bến Thành

Chợ Bến Thành, một trong những điểm đến bạn nhất định ghé qua khi ở Sài Gòn. Tên gọi “Bến Thành” đã trải qua một hành trình dài và phức tạp, đồng hành với lịch sử phát triển không ngừng của “chính nó”.

Vị trí các cửa tại Chợ Bến Thành

Bến Thành là khu chợ với kiến trúc độc đáo, có một tổ chức hệ thống cửa chính và cửa phụ tạo nên sự thuận tiện và đa dạng cho khách tham quan cũng như đến đây mua sắm. Tổng cộng, chợ có 4 cửa chính sát ngang với 4 mặt đường và 12 cửa phụ tạo nên sự kết nối đa chiều, tạo điều kiện cho người dân và du khách dễ dàng tiếp cận, khám phá.

• Cửa Nam (cổng chính của chợ) nằm trên đường Lê Lợi. Khu vực này chủ yếu tập trung vào bày bán các loại vải vóc, quần áo và thực phẩm khô. Đặc biệt, điểm nổi bật tại cửa Nam chính là tháp đồng hồ độc đáo, với 3 mặt hiển thị giờ, đã được giữ nguyên từ thời khởi dựng chợ. Tháp đồng hồ này không chỉ đem lại tính lịch sử mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn cho những người muốn kiểm chứng và chụp ảnh.
• Cửa Bắc nằm trên đường Lê Thánh Tôn, dẫn vào khu vực tập trung các hàng thực phẩm tươi sống và trái cây. Đây là nơi mà người mua sắm có thể tìm thấy những sản phẩm tươi ngon và đa dạng từ các nguồn cung ứng khắp nơi.
• Cửa Đông tọa lạc trên đường Phan Bội Châu, là một thiên đường cho những người yêu thích bánh kẹo và mỹ phẩm. Khu vực này tập trung nhiều gian hàng chuyên về các sản phẩm mỹ phẩm, nước hoa và đặc biệt là các loại bánh kẹo mới lạ
• Cửa Tây nằm trên đường Phan Chu Trinh, tập trung các gian hàng chuyên về giày dép, hàng mỹ nghệ và đồ lưu niệm. Đây là nơi mà người mua sắm có thể tìm thấy những sản phẩm thủ công độc đáo và các món đồ lưu niệm độc đáo để mang về làm kỷ niệm về chuyến du lịch.

Chợ Bến Thành xưa (1859 – 1911)

Ban đầu, chợ Bến Thành được xây dựng bằng gạch, sườn gỗ và lợp tranh. Vị trí gần bến sông tạo điều kiện thuận lợi cho ghe thuyền trong và ngoài nước, làm cho hoạt động buôn bán trở nên sầm uất. Hàng hóa nước ngoài đã xuất hiện tại chợ, thu hút sự chú ý của người dân địa phương và cả người Pháp.

Ngoài hàng hóa nước ngoài, nơi đây còn đón nhận hàng loạt sản phẩm buôn bán trong nước như tơ lụa, gốm sứ, thảo dược, gạo và trái cây từ miền Tây và miền Trung.

Vào năm 1833, Lê Văn Khôi sử dụng thành Bát Quái làm căn cứ cho cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình. Triều đình đã đánh bại Lê Văn Khôi vào năm 1835 và phá hủy hoàn toàn thành Bát Quái, xây dựng thành mới tại vị trí đông bắc thành cũ, đặt tên là “thành Phụng”, “thành Phượng” hay thành Gia Định. Chợ Bến Thành thời điểm này vẫn còn tồn tại nhưng không còn sầm uất như trước, dù vẫn là điểm đông đúc nhất và các thuyền ghe tiếp tục đỗ bến chen chúc nhau.

Năm 1859, khi Pháp chiếm thành Gia Định, chợ Bến Thành đã bị thiêu hủy để tạo sự thông thoáng cho tàu ghe trên sông Sài Gòn. Vào năm 1860, người Pháp đã dời chợ vào bên trong và xây dựng chợ mới tại con kênh gọi là Kinh Lớn (sau này lấp thành đường Nguyễn Huệ). Qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho thuyền ghe buôn bán hàng hoá lưu thông. Chợ mới này đã đánh dấu bước phát triển mới cho biểu tượng thương mại này.

Vị trí giao điểm của khu đô thị và sự hợp nhất của hai tuyến đường thủy quan trọng, kênh Lớn và rạch Cầu Sấu (nay là đường Hàm Nghi), đã khiến chợ Bến Thành luôn đông đúc và sôi động. Đến năm 1911, chợ đã xuống cấp và nguy cơ đổ sụp.

Chợ Bến Thành giai đoạn mới (1912 – nay)

Trong giai đoạn xuống cấp, vào năm 1912, người Pháp bắt đầu xây dựng lại chợ Bến Thành tại vị trí ngày nay, rộng 13.000m² với nền đất đá ong.

(Dự án xây lại chợ Bến Thành xuất hiện trong văn bản chính thức đăng trên báo Le Nouvelliste Cochinchinois (Nam Kỳ Tân Báo) vào ngày 31/3/1914. Tuy nhiên, quá trình hình thành chợ này bắt đầu từ năm 1894, nhưng đến năm 1912 mới bắt đầu khởi công xây dựng chính thức).

Sau quá trình xây dựng kéo dài, chợ Bến Thành chính thức tổ chức lễ khai thị vào ngày 28/3/1914, đánh dấu một bước quan trọng trong lịch sử phát triển của nó. Thời điểm này, chợ đã trở thành một điểm giao thương sầm uất, thu hút người dân và khách du lịch từ khắp nơi. Không ngừng thay đổi và phát triển theo thời gian, khu chợ này đã trải qua nhiều đợt trùng tu và tôn tạo.

Vào năm 1985, một đợt trùng tu lớn được thực hiện, trong đó nhà lồng chợ và các gian hàng bên trong đã được làm mới và cải tạo. Mặc dù vậy, kiến trúc bên ngoài và tháp đồng hồ – hai biểu tượng quen thuộc của chợ, được giữ nguyên để duy trì tính lịch sử và văn hóa của nơi đây.

Từ một dự án xây dựng bắt đầu từ năm 1894, Chợ Bến Thành đã trải qua quá trình hình thành, xây dựng và phát triển kéo dài hàng thế kỷ. Được khai thị chính thức vào ngày 28/3/1914, chợ đã thể hiện vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế và văn hóa của thành phố Hồ Chí Minh.

Trải qua hơn 100 năm hình thành và phát triển, chợ Bến Thành đã trải qua vài lần tu sửa và nâng cấp. Tuy không còn giữ lại nét trầm lắng của trăm năm trước đây, chợ vẫn tiếp tục là biểu tượng độc đáo, thể hiện sự phát triển và bền vững của thành phố Sài Gòn.

Chợ Bến Thành – Biểu tượng lịch sử và văn hóa của người Sài Gòn

Chợ Bến Thành đã đi qua nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau và ngày nay đã trở thành biểu tượng vững chắc trong lòng Sài Gòn hiện đại. Mặc dù đã mất đi nét trầm lắng của thế kỷ trước, “Bến Thành” vẫn đọng lại một vẻ đẹp đặc trưng và đem trong mình những giá trị văn hóa, lịch sử đặc biệt của một thời kỳ.

“Bến Thành” không chỉ là nơi buôn bán mà còn thể hiện đa dạng văn hóa và sự hội tụ của các dân tộc. Ngày xưa, khu vực này tấp nập với hàng loạt cửa hiệu của người Hoa, người Ấn Độ và người Pháp. Ngay cả khi chợ đã trải qua các lần cải tạo và sửa chữa, nó vẫn giữ lại vị thế độc đáo và thu hút khách thập phương.

Nhắc đến chợ Bến Thành, người ta thường liên tưởng đến những con đường nhộn nhịp, những gian hàng bày bán đa dạng các mặt hàng từ thực phẩm đến hàng hóa handmade và đồ truyền thống. Nơi đây là điểm hội tụ của những người mua bán, thương lái và du khách, tạo nên một không gian sầm uất và phồn thịnh.

Tuy nhiên, với sự phát triển của thời đại, chợ Bến Thành cũng đã thay đổi để phù hợp với xu hướng hiện đại hóa và du lịch. Các dịch vụ mua sắm trực tuyến và các trung tâm thương mại lớn đã xuất hiện, làm thay đổi cách mọi người mua sắm và giao thương. Mặc dù vậy, ngôi chợ này vẫn giữ được sức hấp dẫn của mình bởi sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa truyền thống và tiện nghi hiện đại.

Sự khác biệt giữa quá khứ và hiện tại của chợ Bến Thành có thể thấy qua cách mà chợ đã thích nghi với sự thay đổi. Nơi đây không chỉ đơn thuần là một khu chợ để mua bán hàng hóa, mà còn là một điểm đến văn hóa và du lịch quan trọng. Việc bảo tồn những giá trị truyền thống trong không gian hiện đại tại khu chợ này đã giúp duy trì tính đặc biệt của “biểu tượng Sài Gòn” trong lòng người dân và du khách.

Kết: Nhiều thời kỳ lịch sử đã đi qua và chợ Bến Thành đã trở thành biểu tượng vững chắc trong lòng Sài Gòn hiện đại. Mặc dù không còn giữ lại nét trầm lắng của thế kỷ trước, nhưng nơi đây vẫn luôn là một trong những điểm đến hàng đầu của du khách và cũng là một biểu tượng đáng nhớ của người dân cả nước mỗi khi nhắc đến Sài Gòn.